Droga do Palmyry wiodła przez pustynię. Palmyra, znana również jako Tadmur, to niewielka miejscowość położona w oazie na Pustyni Syryjskiej, u podnóża masywu Dżabal Raszid. Historia jej sięga trzeciego tysiąclecia p.n.e. Pierwsze o niej wzmianki pochodzą z początków drugiego tysiąclecia p.n.e. Wtedy władali tu Aramejczycy.
W I wieku n.e. Palmyra, położona na strategicznym szlaku handlowym łączącym Wschód z Zachodem, zaczęła nawiązywać kontakty z Rzymem. Zwierzchnictwo Rzymu dawało jej ochronę militarną. Ponadto jako część Imperium Rzymskiego zyskała dostęp do rozległej sieci handlowej, stała się ważnym punktem na Jedwabnym Szlaku.
W roku 129 cesarz Hadrian nadał Palmyrze status wolnego miasta, a w 217 stała się kolonią, co zrównało prawa jej mieszkańców z prawami obywateli Rzymu i zwolniło ich z płacenia podatków.
Palmyra rosła w siłę i w bogactwo, stała się ważnym ośrodkiem handlowym i kulturalnym. Miasto czerpało ogromne zyski z handlu przyprawami, tkaninami, metalami szlachetnymi… Zatrzymujące się tu karawany musiały płacić wysokie cła za przewożone towary.
Miasto stawało się piękne i nowoczesne. Powstawały wspaniałe budowle: świątynie, teatr, agora, termy… Zbudowano system wodociągów i kanalizacji. Wzniesiono imponujące fortyfikacje.
Czasy świetności Palmyry to druga połowa III wieku n.e. Wtedy to Septimius Odenathus, znany również jako Odenat, zyskał znaczną autonomię i władzę w regionie. Odenat, arystokrata z Palmyry, był dowódcą wojsk rzymskich na Wschodzie. Działając jako lojalny sojusznik Rzymu w 263 roku n.e., po odzyskaniu rzymskich terytoriów zajętych przez Persów, dla podkreślenia swojej dominacji nadał sobie tytułu „Króla Królów”.
Niestety czasy świetności nie trwały długo. W 267 roku n.e. Odenat wraz ze swoim ulubionym najstarszym synem z pierwszego małżeństwa zostali zamordowani. Okoliczności ich śmierci nie są do końca jasne. Rządy w Palmyrze przejęła Zenobia, jego druga żona, jako regentka w imieniu swojego małoletniego syna Waballata.
Zenobia miała ambicje uniezależnienia Palmyry od Rzymu i rozszerzenia jej terytorium. W 270 roku n.e. ogłosiła swojego syna Waballata cesarzem i sama przyjęła tytuł cesarzowej. Doprowadziło to do konfliktu z cesarzem Aurelianem. I tak poczynania Zenobii przyczyniły się do upadku królestwa Palmiry i znacznych zniszczeń miasta. W 272 roku n.e. cesarz Aurelian zdobył Palmyrę. Zenobia próbowała uciec do Persji, ale została schwytana i przewieziona do Rzymu. Nigdy już nie wróciła do Palmyry.
* * *
Współczesna Palmyra to raczej małe, dość nijakie miasto, znane ze względu na swoje historyczne znaczenie i starożytne ruiny wpisane w 1980 roku na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Do Palmyry przejechaliśmy dość późnym wieczorem. Nasz hotel, jak się okazało, znajdował się w pobliżu meczetu. Następnego poranka około siódmej obudził nas śpiew muezina.
Po śniadaniu wyruszamy oglądać starożytną Palmyrę. Z piasków pustyni wyłaniają się fragmenty dawnych murów, stoją rzędy kolumn dawnej Wielkiej Kolumnady… Fragmenty świątyń: Świątynia Bela zbudowana w I wieku n.e., poświęcona jednemu z głównych palmyreńskich bóstw, Świątynia Baalszamina, Tetrapylon – monumentalna konstrukcja składająca się z czterech grup kolumn tworzących centralny punkt na skrzyżowaniu głównych ulic miasta…
Towarzyszą nam w tej wycieczce, po nieistniejącej już dawnej Palmyrze, handlarze oferujący piękne, ogromne, cieniuteńkie, czarno-czerwone chusty i chłopcy na wielbłądach oferujący przejażdżkę po pustyni na grzbiecie któregoś z tych wspaniałych, pięknie przystrojonych rumaków.
Popołudnie spędzamy, spacerując po miasteczku. Odwiedzając maleńkie i większe sklepiki ze srebrną biżuterią, wspaniałymi sukniami misternie zdobionymi, noszonymi przez kobiety pustyni. O wspaniałości tych damskich ubranek świadczą już same proponowane za nie ceny. Na szczęście mierzyć można za darmo. Więc mierzę jedną z nich (kosztuje 4000 $). Usłużny właściciel sklepu upina mi na głowie chustę i domalowuje czarną henną odpowiedni makijaż – dziwne czarne kreski.
Przechodnie i sklepikarze pytają, skąd jesteśmy, jak dowiadują się, że z Polski, uśmiechają się życzliwie. Tu w Palmyrze od roku 1959 działa polska misja archeologiczna. Badania rozpoczęto pod kierownictwem profesora Kazimierza Michałowskiego zwanego „ojcem polskiej archeologii śródziemnomorskiej”, a po jego śmierci na czele ekipy stanął profesor Michał Gawlikowski.
* * *
Kiedy piszę o Palmyrze i oglądam te moje fotografie, łza mi się w oku kręci. Wybuch wojny domowej w Syrii w 2011 zakończył prace polskich archeologów i zniszczył część ich dokonań.
W latach 2015–2016 w gruzach legły najwspanialsze zabytki Palmyry.
Tu fragment z Wikipedii opisujący barbarzyństwo terrorystów Państwa Islamskiego:
„21 maja 2015 Palmyra została zajęta przez terrorystów Państwa Islamskiego. Władze syryjskie ewakuowały wcześniej z miasta część zabytków, aby uchronić je przed zniszczeniem.
Po wkroczeniu do Palmyry islamscy terroryści dokonali w dawnym rzymskim amfiteatrze pokazowej publicznej egzekucji żołnierzy syryjskich.
W sierpniu 2015 terroryści zamordowali kustosza stanowiska Chalida al-Asada, a jego zwłoki wywiesili na jednej z kolumn.
23 sierpnia 2015 Państwo Islamskie wysadziło ruiny starożytnej świątyni Baalszamina, niszcząc przy okazji także część kolumn z czasów rzymskich. Kilka dni później wysadzona została świątynia Bela z początku I wieku. Na początku października terroryści wysadzili pochodzący z II/III w. łuk triumfalny.
W marcu 2016 siły rządowe odbiły miasto z rąk Państwa Islamskiego, jednakże w grudniu tego samego roku terroryści z PI ponownie zajęli miasto i obszar archeologiczny. Po ponownym zajęciu miasta terroryści wysadzili palmyreński tetrapylon”.
Palmyra (Syria) – Wikipedia, wolna encyklopedia
Ta bezmyślna, bezinteresowna potrzeba zabijania i niszczenia wszystkiego, co inne, co nieznane, dla samej przyjemności siania zagłady, jest przerażające…
