Bolnica, czyli szpital – międzynarodowa wystawa sprzętu medycznego i laboratoryjnego w Moskwie, odbywająca się co roku w styczniu. Dom Handlowy Nauki będzie w niej uczestniczył. Czteroosobowa ekipa: Marysia Olejnik – dział zagraniczny, Jurek Lenk – handel, Witek Biernacki – marketing, i ja – reklama, lecimy przygotować stoisko. DHN już się prezentował w Moskwie przed rokiem, ale dla mnie to pierwsza zagraniczna delegacja.
Na lotnisku Szeremietiewo lądujemy dość późnym wieczorem. Zamieszkamy w hotelu „Ukraina”, jednym z czterech identycznych wysokościowców stojących w centrum Moskwy wybudowanych według tego samego projektu co nasz warszawski Pałac Kultury i Nauki.
Był rok 1987, któregoś wiosennego poranka zadzwonił do mnie mój braciszek Andrzejek i bez dodatkowych wstępów zapytał: „Czy chciałabyś pracować w DHN-ie, w dziale reklamy?”. Po chwili temat rozwinął: „Ludzie tu młodzi, sympatyczni, no i robiłabyś to, co lubisz. A właśnie Sylwia, kierowniczka działu, idzie na urlop macierzyński, kierownikiem w tej sytuacji będzie Leon, a ty wejdziesz na jego miejsce w trzyosobowym zespole”.
Zdecydowałam się bez chwili zastanowienia. Wprawdzie praca w salonie CPLiA była bardzo sympatyczna, ale w dziale reklamy dużo bardziej ambitna i z szansą na podobne, ale całkiem oficjalne dochody.
Czesław Rupiński był lotnikiem. Do wojska wstąpił zaraz po odbyciu służby wojskowej. W 1929 roku ukończył w Dęblinie Szkołę Podchorążych Rezerwy Lotnictwa, a w 1931 Szkołę Podchorążych Lotnictwa. Po nominacji dostał przydział do 54 eskadry 5 Pułku Lotniczego w Lidzie. Lida (obecnie Białoruś) w okresie międzywojennym była prężnie rozwijającym się polskim miastem w województwie nowogrodzkim.
Tu, w Lidzie, w końcu 1932, a może na początku 1933, Czesław poznał Sonię. Odnalezione ich pierwsze wspólne zdjęcie pochodzi z roku 1933. Wkrótce rozpoczął się kilkuletni czas ich narzeczeństwa. Jedno z ich pierwszych, chyba już „oficjalnych” zdjęć zostało zrobione 2 grudnia 1933 roku w FOTO-CYNKOGRAFIE „ARS”, w Wilnie przy ulicy Tatarskiej nr 1 róg Mickiewicza.
Lida, ulica Wileńska 1930 r.
Narzeczeństwo było długie, gdyż w tamtych latach niełatwo było zostać żoną oficera. Ślub mógł się odbyć tylko za pozwoleniem wojskowych władz zwierzchnich. W przypadku oficerów do kapitana włącznie decyzję zezwalającą na ślub wydawał dowódca okręgu korpusu, w którym służył przyszły pan młody. W przypadku wyższych szarż decydował sam minister spraw wojskowych. Począwszy od 1932 roku kandydat na małżonka musiał nie tylko mieć ukończone 24 lata, ale też posiadać od co najmniej pięciu lat patent oficerski. Dodatkowo, jeśli był podporucznikiem, porucznikiem lub kapitanem, to dochody przyszłych małżonków musiały równać się poborom samotnego majora. A 1 września roku 1937 wyszło nowe rozporządzenie – na ślubnym kobiercu mógł stanąć dopiero kapitan/rotmistrz. Gdyby jednak jakiemuś porucznikowi bardzo się spieszyło do ołtarza, to narzeczeni powinni złożyć na koncie PKO lub na hipotece 10 tysięcy złotych. Była to kwota raczej zaporowa, zważywszy że żołd samotnego porucznika, mieszkającego poza stolicą, wynosił 265 złotych miesięcznie.
Kandydatka na żonę musiała też spełniać szereg warunków. Poza nieposzlakowaną opinią, ogładą towarzyską, wykształceniem przynajmniej średnim (tak zwaną dużą maturą) musiała legitymować się stosownym majątkiem albo zawodem pozwalającym jej utrzymać rodzinę w razie śmierci męża. No i ślub musiał się odbyć w katolickim kościele.
Sonia nie miała ani dużego majątku, ani intratnego zawodu. Była w dodatku prawosławna, przyszło jej więc zmienić wyznanie na katolickie. Postanowiła ukończyć kursy kosmetyczne i otworzyć gabinet. Tu z pomocą przyszedł jej ojciec. Zaciągnął poważną pożyczkę na urządzenie tego gabinetu.
W roku 1934 Czesław został na cztery lata przeniesiony do Wilna i to w tym czasie jako narzeczony Soni był, wraz z jej bratem Jankiem, świadkiem na ślubie moich rodziców.
Przez lata narzeczeństwa Sonia zaprzyjaźniła się z mieszkającą w podwarszawskim Pruszkowie rodziną Czesława. Jego dużo młodsza siostra Sabina stała się jej serdeczną przyjaciółką na całe życie. Sabina często przyjeżdżała do Lidy. Razem spędzały wakacje na Wileńszczyźnie. Sonia bywała w Pruszkowie i w Warszawie. Te warszawskie wizyty upamiętniają modne wtedy uliczne zdjęcia robione przez zawodowych fotografów. Oglądając je, widzimy, jak upływał czas. Czesław niemal zawsze w mundurze, a Sonia w coraz innych stylizacjach, coraz innych paltocikach i kapelusikach.
No i wreszcie 11 kwietnia 1939 odbył się wyczekiwany z utęsknieniem ślub. A już niemal za chwilę wybuchła wojna.
Z chwilą ogłoszenia powszechnej mobilizacji 5 Pułk Lotniczy w Lidzie został rozwiązany i przeformowany w Bazę nr 5 z artylerią przeciwlotniczą, a Czesława mianowano I oficerem jej nadzoru technicznego i dowódcą kolumny samochodowej. 7 września Bazę ewakuowano do Wilna, do obrony miasta, po czym przyszedł rozkaz tranzytu przez Turmonty na Łotwę i dalej w kierunku Francji lub Anglii. I tak skończyło się szczęście Soni i Czesława. Nieubłagany los kazał rozstać się im na zawsze.
Przed Czesławem roztoczył się długi i trudny szlak bojowy.
Kampania wrześniowa i tranzyt przez Łotwę dla ludzi z lidzkiej bazy skończył się trzymiesięcznym internowaniem w obozach w Dyneburgu i Libawie, z których nieskutecznie próbowali ucieczki. W ostatnich dniach grudnia Czesławowi, już z certyfikatem od przedstawiciela Rządu Polskiego w Rydze i rozkazem od dowództwa, udało się przez Sztokholm przedostać do atachatu lotniczego i wojskowego przy Ambasadzie RP w Londynie, gdzie otrzymał kolejny rozkaz – udania się do Francji. Tam, 20 stycznia 1940 roku, zameldował się w Obozie Lotniczym w Le Bourget w Paryżu, skąd został przetransferowany do głównego zgrupowania polskich lotników w Lyonie.
Po kapitulacji Francji w czerwcu 1940 roku polskich lotników wraz innymi żołnierzami alianckimi ewakuowano do Anglii brytyjskim statkiem SS „Arandora Star” (niespełna dwa tygodnie później, w czasie rejsu z Liverpoolu do Kanady, został on zatopiony przez U-Boota).
W Anglii załogi wileńskie weszły w skład formowanego właśnie 305 Dywizjonu Bombowego Ziemi Wielkopolskiej i Lidzkiej im. marszałka Józefa Piłsudskiego. Przez pierwsze miesiące przetransferowani z Francji lotnicy szkolili się i uczyli języka. Najpierw przydzielono im samoloty typu Fairey „Battle”, ale już pod koniec roku dostali nowe Wellingtony. Dywizjon 305 działał w ramach 1 Grupy Bombowej, a jego chrzest bojowy to udział trzech załóg w bombardowaniu Rotterdamu.
Dywizjon 305 był wysoko oceniany w porównaniu z innymi dywizjonami 1 Grupy Bombowej, pod względem skuteczności namierzania celów, rekordowej liczby nocnych operacji i pomyślnie wykonanych lotów bojowych. W 1943 roku generał Sikorski co najmniej dwukrotnie osobiście wręczał nagrodzonym lotnikom Dywizjonu odznaczenia bojowe.
Załoga Czesława zaczęła loty w lipcu 1941 roku z bazy RAF w Lindholme. W 1942 Czesław awansował do stopnia kapitana nawigatora, w marcu 1943 został odznaczony przez generała Sikorskiego Srebrnym Krzyżem Orderu Wojennego Virtuti Militari. Otrzymał również trzykrotnie Krzyż Walecznych i odznaczenia brytyjskie, od RAF-u: 1939−1945 Star, Air Crew Europe Star, Defence Medal, The War Medal 1939−1945.
Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii zostały rozwiązane z końcem 1946 roku. Ostatni lot polskiej załogi Dywizjonu 305 odbył się 2 grudnia.
Po wojnie Czesław nie wrócił do Polski tak jak większość Polaków walczących w bitwie o Anglię. Nie był naiwny, wiedział co by go spotkało pod rządami sowieckiego reżimu. Z Sonią i z siostrą udało mu się szybko skontaktować przez Polski Czerwony Krzyż. Dwukrotnie usiłował zorganizować przyjazd Soni do Londynu, ale obie akcje nie powiodły się. Ona niestety nie miała najmniejszych szans na legalne opuszczenie kraju.
Potem nagle kontakt się urwał. Sonia pisała listy, pisała też listy jego rodzina. Pozostawały bez odpowiedzi. Może do niego nie docierały albo jego listy nie dochodziły do nich.
Nie bardzo są znane losy Soni z czasu wojny. Po wojnie mieszkała w Warszawie. Nigdy nie wróciła do wyuczonego zawodu. Aż do emerytury pracowała w Centralnym Związku Izb Rzemieślniczych. Ściągnęła tam też do pracy Sabinę, siostrę Czesława.
W 1948 Sonia wystąpiła o rozwód per prokura, jako powód podając brak kontaktu z mężem. Rozwód otrzymała bez problemów, a w 1949 poślubiła Stanisława Lamontowicza.
W roku 1957 niespodziewanie przyszła wiadomość z Londynu, że Czesław już od dwóch lat nie żyje. Tę smutną wieść przekazała, jakąś okrężną drogą koleżanka Soni, jeszcze z czasów wileńskich, mieszkająca na stałe w Anglii i pracująca w tamtejszym Stowarzyszeniu Lotników Polskich.
No cóż, jemu, tak jak i wielu innym zdemobilizowanym żołnierzom, życie na obczyźnie nie ułożyło się pomyślnie. Szybko zapomniano o ich zasługach dla Anglii, szybko przebrzmiały fanfary „na cześć”. Pomoc w przystosowaniu się do nowej rzeczywistości była znikoma.
Sonia co roku w rocznicę śmierci Czesława zamawiała mszę poranną w Katedrze Polowej na Długiej, a na jej grobie na warszawskim cmentarzu prawosławnym na jej życzenie dopisane zostało nazwisko Czesława i data jego śmierci.
Tę smutną opowieść napisałam dzięki pani Joannie Zimakowskiej. To ona pozbierała informacje o swoim wuju Czesławie, o obowiązujących przed wojną przepisach, odnalazła dokumenty i fotografie w domowym archiwum. Sonia była ukochaną ciotką pani Joanny i z pamiątek po niej ma niewielki pogodny pejzaż, samowar i kilka pięknie haftowanych serwetek jej roboty.
Moje i mojego brata wspomnienia o „pani Soni” są zawsze ciepłe, pamiętamy jej ujmujący uśmiech.
Do najbliższych przedwojennych, wileńskich, przyjaciół naszego Taty należeli pan Janek Kuczyński i jego siostra Sonia. Z Jankiem Tata uczęszczał do Wileńskiej Szkoły Technicznej. To Janek i mąż Soni byli świadkami na ślubie naszych rodziców w 1935 roku. Zawsze myślałam, że ten mężczyzna w mundurze na ślubnej fotografii rodziców, mąż pani Soni, to Jerzy Budzyński, przyjaciel Taty, lotnik oblatywacz, który zginął jeszcze przed wojną w wypadku lotniczym. Tata często go wspominał.
Kiedy przeglądałam moje archiwum, wpadła mi w ręce stara pożółkła gazeta – „kulisy” 29.VI.1980 r. a w niej mojego autorstwa wywiad z Jackiem Głażewskim „Leczenie akupunkturą”. Jacek był kolegą Mietka z Ciechocinka, w którym dorastali.
Do Ciechocinka przyjeżdżaliśmy każdego lata, przynajmniej na tydzień, odwiedzić rodziców Miecia. Tam poznałam Jacka, on też w tym samym czasie przyjechał odwiedzić swoją mamę. Spotykaliśmy się na basenie, graliśmy w brydża, chodziliśmy razem na pyszne lody do kawiarni Orbisu.
W poprzednim odcinku mojego bloga pokazałam szkolne rysunki mojej siostrzyczki Irenki. Teraz postanowiłam zaprezentować kilka posiadanych przeze mnie jej rysunków znacznie późniejszych – projektów kostiumów teatralnych.
Irenka nie przywiązywała wielkiej wagi do swoich rysunków, były one dla niej jedynie szkicem do projektu kostiumu teatralnego czy filmowego. Szkicem do zaprezentowania reżyserowi jej wizji obrazu scenicznego. Instrukcją dla krawca czy krawcowej, która ma pod jej kierunkiem ten kostium stworzyć.
Projektowanie kostiumów było pasją Irenki. Przykładała ogromną wagę do staranności ich wykonania. Bardzo precyzyjnie dobierała tkaniny, dodatki, dbała o wszystkie szczególiki: guziczki, falbaneczki, koroneczki… Ważne było końcowe dzieło.
Już dwa lata temu, 20 sierpnia, rozstałam się z Warszawą, przestałam być warszawianką, a 20 sierpnia rok temu, czyli w ubiegły piątek, minął rok od momentu, w którym zamieszkałam w Pruszkowie.
Przeprowadzka była dość pośpieszna, w tekturowe pudła z IKEA pakowałam bez zastanowienia całe domowe archiwum wyjmowane z półek na antresoli, z obszernego pawlacza w łazience. Przez rok te pudła stały spokojnie, oczekując na chwilę, kiedy dane im będzie rozpanoszyć się w moim nowym mieszkaniu. No i przez cały rok ubiegły starałam się ogarnąć ich zawartość. Jeszcze trochę przede mną.
Ustrój socjalistyczny PRL-u, zmierzającego wyboistą drogą do komunizmu, pozostawiał obywatelom strzępki wolności gospodarczej. Istniały niewielkie prywatne firemki, działały niewielkie sklepiki. Tak zwana „prywatna inicjatywa” nie była jednak obdarzana szacunkiem społecznym ani darzona zaufaniem władz. W ankietach wypełnianych przy różnych okazjach, np. przy staraniu się na studia czy do nowej pracy, wpisanie w rubryce „pochodzenie społeczne”: „prywatna inicjatywa” obniżało szansę na pozytywne rozpatrzenie podania. Socjalizm nie przewidywał bogacenia się obywateli, w założeniach wszyscy mieli mieć po równo, a taka prywatna inicjatywa mogła oszukiwać państwo, ukrywać dochody, więc trzeba ją było starannie kontrolować i na wszelki wypadek nakładać różne opłaty prewencyjne: domiar, podatek od wzbogacenia…
Mieczysław Bukowczyk, czyli mąż mój Miecio, był człowiekiem wielu talentów. Rysownik, fotoreporter, twórca biżuterii, miał też osiągnięcia w wielu innych dziedzinach już nieartystycznych. Lubił wędrówki po lasach i grzybobrania – to on wracał z pełnym koszykiem nawet z lasu, gdzie wydawałoby się żaden grzyb nie rośnie. Jego zamiłowanie do rybołówstwa przysparzało mi sporo roboty z zagospodarowaniem połowów. Świetnie gotował, niemal tak dobrze jak nasza kochana Babcia Weronika. Potrafił odrestaurować niemal każdy antyczny mebelek, ramę czy jakiś drobiazg.
Miał też Miecio dość wszechstronne zamiłowania sportowe. Jeździł na nartach, jeździł konno, grał w tenisa, pływał, nurkował, no i zachwycił się windsurfingiem. Ta jego fascynacja znalazła odbicie w paru rysunkach satyrycznych. Prawdopodobnie niezrozumiały dla współczesnego widza będzie ostatni z rysunków związanych z windsurfingiem. Facet leżący pod deską surfingową, a obok torba i rozrzucone narzędzia – to obrazek z tamtych lat przeniesiony z życia posiadaczy starych samochodów, które najczęściej wypadało naprawiać własnoręcznie. Obrazek szczęśliwego właściciela leżącego pod pojazdem nie należał więc do rzadkości.
W związku z odbywającą się obecnie ubiegłoroczną 😊olimpiadą postanowiłam zaprezentować Mieciowe rysunki o tematyce sportowej.
Wakacje 1981 były zaplanowane. W lipcu jadę na 10 dni do Krakowa, na trzecią sesję podyplomowego studium dla nauczycieli szkół budowlanych. Mam już przygotowaną pracę końcową na wybrany temat. Napisałam o architekturze XX wieku. Jeszcze będę musiała zdać jakiś egzamin z marksizmu. Potem jedziemy na Wdzydze, a w sierpniu do Monachium do Szymkiewiczów na dwa albo trzy tygodnie.
W Krakowie było fantastycznie. Wieczory w teatrach, w Piwnicy pod Baranami. W tym roku 1981, w czasie „Solidarności”, teatry krakowskie działały bardzo intensywnie, wystawiano wspaniałe spektakle. W dzień, po zajęciach kursowych, kawa bez cukru „U Michalika” i prawie bezcukrowe ciasteczka (bezcukrowe, bo cukier jest tylko na kartki, a kawiarnie mają jakeś minimalne limity), spacery po Krakowie, muzea, wystawy. Zrobiłam też parę wywiadów dla „Naszego Klubu” do rubryki „Gwiazdy estrady”: z Markiem Grechutą, z Andrzejem Zauchą, ze Zbigniewem Wodeckim, z „Wolną Grupą Bukowina”…
Krystyna
